Авторская колонка
Статьи
-
Опубликовано: 22 Ноябрь 2023
-
Просмотров: 6097
Opvang Oekraïners Terwijl de opvang voor Oekraïners vol zit, melden zich de laatste weken meer Oekraïense mannen in Nederland. „De rijken betalen dokters voor uitstel van dienstplicht.”
Auteurs
Romy van der Poel
Nina Stefanovski
Andrii kwam op zeventienjarige leeftijd naar Nederland. Hij woont inmiddels samen met zijn vriendin.
„We weten niet wat er na een hard geluid gaat gebeuren, toch?”, vraagt Nikolaj (40) aan zijn 29-jarige vriend Nikita. „Op Oudejaarsavond reed ik door de straten van Utrecht en zag ik jongens rotjes afsteken. Ik raakte in paniek en dacht dat ik uit de auto moest stappen om op de grond te gaan liggen”, antwoordt Nikita. De twee vrienden komen uit Marioepol, de havenstad in het zuidoosten van Oekraïne. Sinds februari vorig jaar is de stad in Russische handen. Nikolaj en Nikita zijn op de eerste dag van de inval „hals over kop” richting Nederland gevlucht. Beiden hebben niet gevochten in de oorlog en zijn het ook niet van plan. „Wat heb ik bij die corrupte bende te zoeken?”, zegt Nikolaj over het Oekraïense leger. Zijn vriend schudt met zijn hoofd. „Mij ga je daar ook niet zien, hoor.”
Mannen tussen de achttien en zestig jaar oud mogen, op enkele uitzonderingen na, Oekraïne niet verlaten, voor het geval het leger hen nodig heeft. De laatste weken melden zich wel meer mannen in Nederland, terwijl er voorheen vooral vrouwen met kinderen uit Oekraïne kwamen. Begin november verbleven er 24.450 mannen met een dienstplichtige leeftijd in Nederland, op een totaal van 102.890 Oekraïense vluchtelingen. In vergelijking met begin dit jaar is dat een stijging van vier procent. In het Veiligheidsberaad, dat de opvang van Oekraïners coördineert, werden recent „zorgen” over de alleenreizende mannen geuit. Ze zouden naar Nederland vluchten om hun dienstplicht te ontlopen of hier komen voor werk.
Waarom verlieten de mannen hun land?
Anti-kraakpand
In de Utrechtse wijk Lombok staat een anti-kraakpand dat wordt gebruikt als buurthuis voor Oekraïense vluchtelingen. Kinderen verkleed als spook, bebloede dokter en Dracula rennen door het gebouw. Aan tafel in de keuken hebben zich, op verzoek van NRC, vijf Oekraïense mannen verzameld. Omdat het om een gevoelig onderwerp gaat, willen ze alleen met hun voornaam in de krant.
Nikolaj heeft de dienstplichtige leeftijd en is niet uitgezonderd van de plicht om te moeten vechten. Maar omdat hij vertrok op de dag dat de oorlog begon, kon hij het land nog uit. Zelfverzekerd zegt hij: „Ik schaam me niet, hoor.” Het is een rare oorlog, zegt hij. „Normale burgers worden gedood, maar politici en zakenmannen worden met rust gelaten.” Daarom heeft hij ervoor gekozen om met zijn vrouw en vijfjarige zoon naar Nederland te vluchten. Zijn moeder, broer en vrienden zijn vermoord door een Russische bom, zegt hij. Zijn huis is verwoest.
Ik ben niet bang om een uitnodiging [voor militaire dienst] te krijgen
Andrii (18) — vluchteling uit Kyiv
Nikita heeft een vrijstelling voor zijn militaire dienst, vertelt hij, omdat hij iets aan zijn ruggenwervel heeft, waardoor hij moeilijk beweegt. Wat hem precies mankeert, is volgens hem „te ingewikkeld” om uit te leggen. Na het gesprek stuurt Nikita een bericht waarin hij duidelijk probeert te maken dat het om „spier- en skeletproblemen” gaat.
De twee vrienden vertellen dat ze een trauma opliepen door de oorlog. Nikolaj zegt dat hij amper geholpen werd door de Oekraïense regering. Hij had verwacht dat ze begeleid zouden worden naar een veilige omgeving of in het vinden van nieuw werk en een huis, maar hij voelde zich aan zijn lot overgelaten.
Wat zouden ze doen als ze alsnog een oproep voor het leger ontvangen? Nikita lacht en antwoordt: „Op dit punt ben ik blij met mijn gezondheidsomstandigheden”.
Liever niet, nee
De achttienjarige Andrii vertaalt de gesprekken aan tafel in het Engels. Net zoals Nikolaj en Nikita is hij naar Nederland gevlucht. Hij was toen zeventien jaar en heeft zijn oudere broer en vader achtergelaten in Kyiv. Nu woont hij samen met zijn vriendin in een appartement, heeft een tussenjaar na zijn middelbare school en vervolgopleiding, en werkt in de horeca. Hij spreekt van „geluk” dat zijn broer, vader en hijzelf nog niet zijn opgeroepen om te vechten. Andrii voelt zich ontspannen en praat nauwelijks over de dienstplicht met zijn vrienden. „Ik ben niet bang om een uitnodiging te krijgen.” Volgens hem staat hij in „de laatste rij”.
Maar wat als hij wel wordt opgeroepen? Daar heeft hij nog niet zo goed over nagedacht. Andrii kan de vraag „niet zo goed” beantwoorden, omdat hij het zich niet kan voorstellen. „Het is de weg naar de dood, een enkele reis heen.” Het is even stil. „Mijn vrienden en ik willen liever niet, nee.” Mannen die zijn gevlucht, kunnen niet gedwongen worden om terug te keren.
Nikolaj herhaalt dat de oorlog „politiek van kinderniveau is”. Hij loopt naar het grote papieren bord, pakt een zwarte stift en begint het land Oekraïne te tekenen. De kleine balletjes die hij in het gebied tekent zijn de plekken waar zijn vrienden vermoord zijn. In totaal sneuvelden er volgens schattingen van de Amerikaanse overheid meer dan 70.000 Oekraïense soldaten, en raakten er 100.000 tot 120.000 gewond. Omdat Oekraïne geen cijfers publiceert, zijn de aantallen lastig te verifiëren.
De vraag naar nieuwe militairen is groot. Op televisie vertoont de Oekraïense overheid reclames waarin een voice-over zegt dat „het lot van Oekraïne” in de handen van de mannen ligt. „Het is normaal om bang te zijn. Je angsten erkennen is dapper.” Afgelopen september kondigde het Oekraïense ministerie van Defensie aan dat het aantal uitzonderingen waardoor mannen zijn vrijgesteld van dienstplicht wordt teruggeschroefd. Zo kunnen ook mannen met lichte psychische klachten nu worden opgeroepen. Volgens Nikolaj is dat een gevolg van corruptie. „De rijken betalen de dokters voor uitstel. Het effect daarvan is dat er steeds meer ouderen en zieken het leger in moeten.”
